MOÇAMBIQUE - UN-Habitat
MO?AMBIQUE
PERFIL DE HABITA??O
MO?AMBIQUE PERFIL DE HABITA??O
NIASSA
CABO DELGADO
TETE
NAMPULA ZAMBEZIA
MANICA SOFALA
GAZA
INHAMBANE
MAPUTO MAPUTO
2
PERFIL DO SETOR DE HABITA??O DE MO?AMBIQUE Preparado pelo Evandro Holz (Escrit?rio do UN-Habitat em Mo?ambique) em colabora??o com o Ministro das Obras P?blicas, Habita??o e Recursos H?dricos
Primeira edi??o publicada em Maputo por UN-Habitat Mo?ambique. Direitos reservados ? United Nations Human Settlements Programme 2018
Produzido por Housing Unit United Nations Human Settlements Programme (UN-Habitat) P. O. Box 30030, 00100 Nairobi GPO KENYA Tel: 254-020-7623120 (Sede)
HS/062/18E ISBN(Series): 978-92-1-131927-9 ISBN(Volume): 978-92-1-132810-3
AVISO LEGAL As designa?oes empregadas e a apresenta??o deste material na presente publica??o n?o implicam na express?o de nenhuma opini?o de parte do Secretariado das Na??es Unidas em rela??o ? situa??o legal de nenhum pa?s, territ?rio, cidade ou ?rea ou de suas respectivas autoridades, ou em rela??o ? delimita??o de suas fornteiras.
Os pontos de vista expressos nest publica??o n?o necessariamente refletem aqueles do Programa das Na??es Unidas para Assentamentos Humanos, das Na??es Unidas, ou de seus Estados Membro.
Trechos deste relat?rio podem ser reproduzidos sem pr?via autoriza??o com a condi??o de que a fonte seja indicada da seguinte forma: Perfil do Setor de Habita??o Mo?ambique 2018 - UN- Habitat Mo?ambique.
MO?AMBIQUE PERFIL DE HABITA??O
AGRADECIMENTOS
SUPERVISOR: Joost M?hlmann COLABORA??O: UN-Habitat Escrit?rio Regional para a ?frica (ROAf) AUTOR PRINCIPAL: Evandro Holz COLABORADORES: Dinis Zacarias Dinis, Joost M?hlmann, Fernanda Lonardoni e Eliana Cossa Design e capa: Denise Dalla Colletta DESIGN GR?FICO: LAB Atelier TRADU??O PARA O PORTUGU?S: Bruna Leanza Marcon, Cristina Mergner, Nathalie Steffen APOIO FINANCEIRO: ONE UN FUND COLABORA??O UN-Habitat reconhece a contribui??o de todos os indiv?duos e organza??es citadas abaixo os quais contribu?ram nas consultas populares e entrevistas: Sofia Santos (Diretora) e Dinis Moreno da Dire??o Nacional de Urbaniza??o e Habita??o; Zefanias Chitsungo (PCA), S?rgio Rafael, Jos? Pedro, Greg?rio Atibo, Im?dio e Eduardo de Pejissanhe do Fundo para Fomento da Habita??o; Jo?o Tique; Francisco Pereira; Ivo Paiva e Associa??o dos Bairros 16 de Junho e Josina Machel em Chimoio; Jos? Manuel Mois?s, Julieta Anselmo e Emanuel Becape em Beira; Gildo John e Guideon Carlos em Pemba; Cristiano Patr?cio Andr?, Conselho Municipal, Associa??o do Bairro Cimento e Associa??o do Bairro de Ntandedi em Mueda; Kecia Rust e Manitha Nadasan do CAHF; Jaime Comiche da UNIDO; Manuel Pereira, Greg?rio Marcelino e Zefanias Manhique da Federa??o Mo?ambicana de Empreiteiros; Confedera??o das Associa??es Econ?micas de Mo?ambique; Arquitetos sem Fronteiras; Engenheiros sem Fronteiras; Richard Bahumwire e Marie-Odile Zanders da Reall; Andr? Miquithaio e Federico Cabrillo do Casa Minha, Nosso Bairro; Projeto Casas Melhoradas; Projeto Kaya Cl?nica; Benedito Murambire do FSDMo?; ?ngelo Augusto Matos Benesse do GBCMZ; Samuel Levy da Hodari; Edmundo Werna da OIT; Boaventura Chicuele da SOCREMO; Vedor Lda.
3
MO?AMBIQUE PERFIL DE HABITA??O
Vers?o em l?ngua portuguesa em conformidade com o Novo Acordo OrtoGr?fico com o vocabul?rio t?cnico utilizado em Mo?ambique. 4
MO?AMBIQUE PERFIL DE HABITA??O
SUM?RIO
Lista de tabelas, figuras e gr?ficos
06
Acr?nimos e abrevia??es 07
Carta do Ministro 08
Pref?cio 09
Sum?rio Executivo 11
1. INTRODU??O E OBJETIVOS 15
2. INTRODU??O AO PA?S 17
3. POL?TICAS DE HABITA??O E LEGISLA??O APL?C?VEL
27
4. ATORES NO SETOR DA HABITA??O
35
5. OFERTA E ESTOQUE HABITACIONAL
43
6. NECESSIDADE E DEMANDA DE HABITA??O
55
7. FINANCIAMENTO HABITACIONAL 61
8. PLANEAMENTO URBANO E HABITA??O
71
9. TERRA PARA HABITA??O 85
10. INFRAESTRUTURA PARA HABITA??O
93
11. IND?STRIA E MATERIAIS DE CONSTRU??O
101
12. RESILI?NCIA HABITACIONAL 115
13. CONCLUS?ES E PR?XIMOS PASSOS
121
BIBLIOGRAFIA 129
AP?NDICE I - METODOLOGIA 131
AP?NDICE II - ATORES PARTICIPANTES
132
AP?NDICE III ? LISTA DE ATORES PARTICIPANTES NO ESTUDO
134
AP?NDICE IV: HABITA??O E DESENVOLVIMENTO URBANO EM MO?AMBIQUE 135
5
MO?AMBIQUE PERFIL DE HABITA??O
LISTA DE TABELAS, FIGURAS E GR?FICOS
LISTA DE TABELAS
Tabela 1 Dados b?sicos
20
Tabela 2 Principais cidades
23
Tabela 3 Processo de licen?a de constru??o
29
Tabela 4 Processo de registro de propriedade
30
Tabela 5 Projetos do FFH desde 2010
47
Tabela 6 Popula??o vivendo em assentamentos prec?rios 52
Tabela 7 N?mero de membros nos agregados familiares 52
Tabela 8 Necessidades habitacionais devido
ao crescimento da popula??o
55
Tabela 9 Necessidades habitacionais devido
a substitui??o e superlota??o
56
Tabela 10 Necessidades habitacionais
56
Tabela 11 Despesas per capita e por agregado
57
Tabela 12 Tipos de despesa por quintil de renda
57
Tabela 13 Fam?lias que podem pagar
unidades habitacionais
58
Tabela 14 Pre?os indicativos de moradia
por faixa de renda
58
Tabela 15 Pre?os de arrendamento
por faixa de renda
58
Tabela 16 Necessidades de financiamento habitacional 68
Tabela 17 Dist?ncia de acesso a servi?os
79
Tabela 18 Necessidades de terra para habita??o
89
Tabela 19 Provedores de servi?os
93
Tabela 20 Cobertura de servi?os
93
Tabela 21 Material usado nas paredes e cobertura
110
Tabela 22 Pre?os de materiais b?sicos
110
Tabela 23 Cria??o de trabalho relativos a habita??o
112
Tabela 24 Matriz de constrangimentos de
desempenho do setor de habita??o
123
Tabela 25 Matriz de prioridades de
a??o para o setor de habita??o
126
LISTA DE GR?FICOS
Gr?fico 1 Crescimento populacional
18
Gr?fico 2 Distribui??o et?ria e por sexo
18
Gr?fico 3 Contribui??o sectorial
na economia (2003- 2012)
19
Gr?fico 4 Varia??o percentual do PIB
19
Gr?fico 5 N?vel de urbaniza??o
22
Gr?fico 6 ?ndice de desenvolvimento
humano (IDH)
24
Gr?fico 7 Sexo do chefe de agregado familiar
25
6
Gr?fico 8 Preval?ncia de HIV por ?rea de resid?ncia e sexo 25
Gr?fico 9 Tipo de propriedade
44
Gr?fico 10 Materiais de constru??o usados nas paredes 51
Gr?fico 11 Materiais de constru??o usados na cobertura 51
Gr?fico 12 Uso de material convencional
51
Gr?fico 13 Material de constru??o nas paredes
52
Gr?fico 14 Tipos de habita??o
52
Gr?fico 15 Superlota??o
53
Gr?fico 16 Decomposi??o dos custos
59
Gr?fico 17.1 Cr?dito ? constru??o e habita??o
62
Gr?fico 17.2 Cr?dito ? constru??o e habita??o
- percentagem sobre o total de cr?dito
62
Gr?fico 18 Cr?dito consumo vs. habita??o
64
Gr?fico 19.1 Credito particular e ? habita??o
66
Gr?fico 19.2 Cr?dito particular e ? habita??o
66
Gr?fico 20 Rendimento anual por decil de renda
(PPP$*)
67
Gr?fico 21 Tipo de fonte de ?gua
94
Gr?fico 22 Tipo de saneamento
95
Gr?fico 23 Tipo de fonte de energia para ilumina??o
96
Gr?fico 24 Categorias de materiais de constru??o
104
Gr?fico 25 Importa??o de materiais de constru??o 101
LISTA DE FIGURAS
Vista a?rea da cidade de Maputo, 2017
13
Figura 1 Mapa de Mo?ambique
17
Figura 2 Estrutura administrativa
21
Figura 3 Inchope
22
Figura 4 Urbaniza??o em Mo?ambique
23
Figura 5 Licen?a de constru??o, Chimoio
29
Figura 6 Linha do tempo de pol?ticas e legisla??o
33
Figura 7 Mapa de atores
35
Figura 8 Habita??o No Centro do Debate
36
Figura 9 ONU-Habitat Consulta a Popula??o de vila de Mueda 44
Figura 10 Tipos de Habita??es
45
Figura 11 Projetos FFH
48
Figura 12 Edif?cios abandonados
50
Figura 13 Grandes centros urbanos
73
Figura 14 Cidades secund?ria
74
Figura 15 Vilas e aldeias
74
Figura 16 Densidade habitacional
75
Figura 17 Uso misto do solo
76
MO?AMBIQUE PERFIL DE HABITA??O
ACR?NIMOS E ABREVIA??ES
Figura 18 Com?rcio Informal Em ?rea
de Reassentamento, Beira
77
Figura 19 Vias de acesso
78
Figura 20 Conselho Municipal da Vila de Mueda
80
Figura 21 Expans?es planeadas e n?o planeadas,
Vila de Mueda
80
Figura 22 Vazio entre projetos do FFH ao extremo oeste e centro da cidade no leste, Chimoio 81
Figura 23 Redimensionamento de vias de acesso e
instala??o de drenos, Bairro Josina Machel, Chimoio
88
Figura 24 Saneamento
95
Figura 25 Venda informal de pain?is solares,
Cabo Delgado
96
Figura 26 Via principal em projeto do FFH
com argila compactada
97
Figura 27 Rua com alinhamento feito pela
comunidade, Vila de Mueda
98
Figura 28 Gest?o de res?duos
98
Figura 29 Oferta de servi?os de carpintaria
103
Figura 30 Produ??o formal de blocos de concreto, Beira 105
Figura 31 Produ??o informal de blocos de concreto,
Pemba
105
Figura 32 Produ??o e venda de materiais
de constru??o
106
Figura 33 Projeto incremental do FFH, Beira
107
Figura 34 Constru??o de casas adicionais para
arrendamento, Bairro 16 de Junho, Chimoio
107
Figura 35 Terreno compartilhado, Bairro 16 de Junho,
Chimoio
108
Figura 36 Casa do tipo Kiduku, Vila de Mueda
108
Figura 37 Diversidade no uso de blocos de concreto,
Pemba
109
Figura 38 Espera para janela devido ao
alto custo de material, Vila de Mueda
111
Figura 39 Mapa de riscos
116
Figura 40 A??es e iniciativas em
resili?ncia habitacional
118
Figura 41 Problemas em adapta??o
118
Figura 42 Projeto no Bairro Paquitequite, Pemba 119
ANAMM Associa??o Nacional dos Munic?pios de Mo?ambique
ANE
Administra??o Nacional de Estradas
APHAMA Associa??o Phambeni Makweru
APIE
Administra??o do Parque Imobili?rio do Estado
ARPC Associa??o rotativa de poupan?a e cr?dito
CAHF Centre for Affordable Housing Finance Africa
CCAP Programa para a Adapta??o as Cidades Costeiras
CFM
Portos e Caminhos de Ferro de Mo?ambique
CIS
C?digo do Imposto do Selo
CIVA
C?digo do Imposto sobre o Valor Acrescentado
CRA
Cr?dito para Reabilita??o e Amplia??o
CTA
C?digo Tribut?rio Aut?rquico
DCU
Dire??o de Constru??o e Urbaniza??o
DINAT Dire??o Nacional de Terras DINOTER Dire??o Nacional de Ordenamento Territorial e
Reassentamento
DNA
DNUH DPOPH
Dire??o Nacional de ?guas
Dire??o Nacional de Urbaniza??o e Habita??o Delega??o Provincial das Obras P?blicas e da Habita??o
DUAT EDM COS FFH FIPAG
Direito do Uso e Aproveitamento de Terra
Eletricidade de Mo?ambique
Coeficiente de ocupa??o do solo
Fundo para o Fomento de Habita??o Fundo de Investimento e Patrim?nio do Abastecimento de ?gua
FME FUNAE FSDMo? INE INGC INS INSS
Federa??o Mo?ambicana de Empreiteiros Fundo Nacional de Energia Financial Sector Deepening Mo?ambique Instituto Nacional de Estat?stica Instituto Nacional de Gest?o de Calamidades Instituto Nacional de Sa?de Instituto Nacional de Seguran?a Social de Mo?ambique
IPRA
Imposto Predial Aut?rquico
IPRC
Imposto sobre o Rendimento de Pessoas Coletivas
IVA
Imposto sobre o Valor Acrescentado
LDC
Land Development Corporation
MAEFP Minist?rio da Administra??o Estatal e Fun??o P?blica
MASA Minist?rio da Agricultura e Seguran?a Alimentar
MEF
Minist?rio da Economia e Finan?as
MISAU Minist?rio da Sa?de
MITADER Minist?rio da Terra, Ambiente e Desenvolvimento Rural
MIREME Minist?rio dos Recursos Minerais e Energia MJACR Minist?rio da Justi?a e Assuntos Constitucionais e
Religiosos
MOPHRH Minist?rio das Obras P?blicas, Habita??o e Recursos H?dricos
NUIT
N?mero ?nico de Identi ca??o Tribut?ria
ODS
Objetivo de Desenvolvimento Sustent?vel
PCMC Projeto Cidades e Mudan?as Clim?ticas
PPP
Parceria p?blico privada
PRODEM Programa de Desenvolvimento Municipal
PQG
Plano Quinquenal do Governo
REGEU USAID
Regulamento geral das edi ca??es urbanas Ag?ncia dos Estados Unidos para o Desenvolvimento Internacional
7
MO?AMBIQUE PERFIL DE HABITA??O
CARTA DO MINISTRO
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aenean gravida est at risus ullamcorper, nec laoreet sem elementum. Phasellus mattis turpis sed odio e citur, sed convallis velit maximus.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aenean gravida est at risus ullamcorper, nec laoreet sem elementum. Phasellus mattis turpis sed odio e citur, sed convallis velit maximus. Sed ultricies purus id dui egestas congue. Donec et ante e citur, fermentum urna id, vehicula felis. Fusce euismod massa a rhoncus feugiat. Interdum et malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus. Vivamus bibendum eget felis ac fringilla. Integer auctor venenatis arcu, a aliquet orci. Ut malesuada ex eget est nibus, non porttitor lorem eleifend. Vivamus tristique a sapien fringilla faucibus.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aenean gravida est at risus ullamcorper, nec laoreet sem elementum. Phasellus mattis turpis sed odio e citur, sed convallis velit maximus. Sed ultricies purus id dui egestas congue. Donec et ante e citur, fermentum urna id, vehicula felis. Fusce euismod massa a rhoncus feugiat. Interdum et malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus. Vivamus bibendum eget felis ac fringilla. Integer auctor venenatis arcu, a aliquet orci. Ut malesuada ex eget est nibus, non porttitor lorem eleifend. Vivamus tristique a sapien fringilla faucibus.
Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aenean gravida est at risus ullamcorper, nec laoreet sem elementum. Phasellus mattis turpis sed odio e citur, sed convallis velit maximus. Sed ultricies purus id dui egestas congue. Donec et ante e citur, fermentum urna id, vehicula felis. Fusce euismod massa a rhoncus feugiat. Interdum et
Malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus. Vivamus bibendum eget felis ac fringilla. Integer auctor venenatis arcu, a aliquet orci. Ut malesuada ex eget est nibus, non porttitor lorem eleifend. Vivamus tristique a sapien fringilla faucibus. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aenean gravida est at risus ullamcorper, nec laoreet sem elementum. Phasellus mattis turpis sed odio e citur, sed convallis velit maximus. Sed ultricies purus id dui egestas congue. Donec et ante e citur, fermentum urna id, vehicula felis. Fusce euismod massa a rhoncus feugiat. Interdum et malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus. Vivamus bibendum eget felis ac fringilla. Integer auctor venenatis arcu, a aliquet orci. Ut malesuada ex eget est nibus, non porttitor lorem eleifend. Vivamus tristique a sapien fringilla faucibus. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Aenean gravida est at risus ullamcorper, nec laoreet sem elementum. Phasellus mattis turpis sed odio e citur, sed convallis velit maximus. Sed ultricies purus id dui egestas congue. Donec et ante e citur, fermentum urna id, vehicula felis. Fusce euismod massa a rhoncus feugiat. Interdum et malesuada fames ac ante ipsum primis in faucibus.
Jo?o Osvaldo Machatine
Ministro das Obras P?blicas, Habita??o e Recursos H?dricos de Mo?ambique
8
................
................
In order to avoid copyright disputes, this page is only a partial summary.
To fulfill the demand for quickly locating and searching documents.
It is intelligent file search solution for home and business.